Η Γέννηση Ενός Αστεριού

Στον τομέα των ελληνικών λευκών οίνων, η κυριαρχία της Σαντορίνης φαινόταν να μην απειλείται μέχρι πρόσφατα. Αλλά ένας ισχυρός διεκδικητής έχει εμφανιστεί στον ορίζοντα – η Τήνος.

γράφει στο Fermnet ο WOJCIECH BOKOWSKI, Όλες οι φωτογραφίες: T-Oinos

 

Κάθε ελληνικό νησί έχει τη δική του ξεχωριστή φυσιογνωμία, που προδίδει τον χαρακτήρα του. Η Σαντορίνη ξεπροβάλλει από παντού σαν αστέρι, η Κάρπαθος ξεπροβάλλει από τη θάλασσα σαν πτερύγιο καρχαρία, η Νάξος μοιάζει με μια τεράστια χελώνα που κοιμάται στο νερό. Η Τήνος, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα των Κυκλάδων στο Αιγαίο Πέλαγος, εμφανίζεται σαν ένας μεγάλος σκοτεινός ογκόλιθος που έχει γλιστρήσει υπό γωνία στα σκούρα μπλε βάθη.

ΜΙΑ ΑΠΡΟΣΔOΚΗΤΗ ΚΑΡΙEΡΑ

Για αιώνες, η αγροτική Τήνος δεν ξεχώριζε ανάμεσα στα άλλα νησιά του αρχιπελάγους. Εδώ καλλιεργούνται μπιζέλια, αγκινάρες και ντομάτες. Δεν υπάρχει αεροδρόμιο στο νησί, οπότε έχει γλιτώσει από τον μαζικό τουρισμό που έχει κατακλύσει τη Μύκονο, η οποία απέχει μόλις μισή ώρα με το πλοίο. Επίσης, δεν υπάρχουν ιδιαίτερα γραφικές παραλίες, οπότε τείνει να προσελκύει πιο εύπορους παραθεριστές που εκτιμούν μερικά από τα καλύτερα εστιατόρια της Ελλάδας. Εκτός από αυτό, η Τήνος είναι γνωστή για τα μοναστήρια της, τα γοητευτικά, τυπικά κυκλαδίτικα χωριά με τα ασβεστωμένα σπίτια και τους χαρακτηριστικούς περίτεχνους περιστεριώνες.

Με την πρώτη ματιά, το νησί δεν υπόσχεται μεγάλες οινικές συγκινήσεις. Ωστόσο, θεωρείται ευρέως ως η δεύτερη πιο ελπιδοφόρα των Κυκλάδων, έχοντας ήδη αμφισβητήσει την αδελφή της Σαντορίνη, εκατό ναυτικά μίλια νοτιότερα, από άποψη ποιότητας. Παρόλο που υπάρχουν σήμερα επτά ακμάζοντα οινοποιεία στο νησί, αυτή η καριέρα οφείλεται ουσιαστικά στο πρώτο από αυτά – τον οραματιστή του T-OINOS. Το κτήμα ιδρύθηκε το 2002 από τον Αλέξανδρο Αβατάγγελο, έναν Έλληνα επιχειρηματίαεγκατεστημένο στη Γαλλία. Έχοντας προηγουμένως επενδύσει στα γνωστά οινοποιεία Τσέλεπος και Σιγάλας, βρήκε τελικά την τοποθεσία των ονείρων του στο T-OINOS για να υλοποιήσει το φιλόδοξο σχέδιό του, το οποίο έχει ήδη κοστίσει πάνω από 10 εκατομμύρια ευρώ. Ο Αβατάγγελος συνεργάστηκε αρχικά με τον οινολόγο Θάνο Φακορέλλη, Έλληνα που κατοικεί στο Μπορντό ενώ από το 2016 η παραγωγή στο T-OINOS επιβλέπεται από το δίδυμο: Θάνος Γεωργιλάς (με εμπειρία στο Château Latour και το Opus One), μόνιμος κάτοικος στο νησί και Stéphane Derenoncourt, MasterVigneron, από το Μπορντό (μακρύς κατάλογος πελατών με επικεφαλής τους Domaine de Chevalier, Pavie-Macquin και Smith Haut Lafitte).

ΠΕΤΡΙΝΗ ΕΡΗΜΟΣ

Ένα βασικό επεισόδιο της ελληνικής κοσμογονίας ήταν η Τιτανομαχία – η μάχη μεταξύ των παλαιών και των νέων θεών, που κατέληξε στον θρίαμβο της νεότερης γενιάς των ολύμπιων θεών. Το έπος που αφηγείται αυτή την εκπληκτική μάχη δεν έχει διασωθεί- γνωρίζουμε κομμάτια του κυρίως από τη Θεογονία του Ησιόδου.

Σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές, το πεδίο της μάχης ήταν η Θεσσαλία, ενώ σύμφωνα με άλλες η Τήνος, κάτι που θυμίζουν οι ασυνήθιστοι ακανόνιστοι ογκόλιθοι που βρίσκονται διάσπαρτοι γύρω από το χωριό Βωλάξ, από τους οποίους πήραν το όνομά τους (ή μήπως το αντίθετο;) – οι Βώλακες.

Ο τόπος αποπνέει – ακόμη και για τα ελληνικά δεδομένα – ένα ασυνήθιστη, ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Το οροπέδιο του Φαλατάδου βρίσκεται πολύ ψηλότερα από το υπόλοιπο νησί, σε υψόμετρο 500-600 μέτρων, και μοιάζει πραγματικά σεληνιακό. Λόγω του δροσερού κλίματος και των ανελέητα ξηρών ανέμων από το βορρά, η βλάστηση είναι μικροσκοπική και οι ογκόλιθοι σε μέγεθος αυτοκινήτου μοιάζουν να έχουν πεταχτεί από τα χέρια γιγάντων. Βρίσκονται πάνω σε ένα στρώμα άμμου, κάτω από το οποίο κρύβεται συμπαγής γρανιτένιος βράχος.

Το T-OINOS έχει φυτέψει εδώ μέχρι στιγμής οκτώ εκτάρια ασύρτικο, τα οποία ανέχονται αρκετά καλά το πολύ ξηρό κλίμα. (Έχοντας κατά νου τη στάγδην άρδευση, κατασκεύασαν τις δικές τους δεξαμενές βρόχινου νερού, καθώς το χειμώνα βρέχει μόνο για λίγες εβδομάδες). Λίγο πιο κάτω, σε ένα αγροτεμάχιο που ονομάζεται Ράσσωνας, βγαίνει στην επιφάνεια ηφαιστειακός σχιστόλιθος.

Αυτός ο πλούσιος βιότοπος επιλέχθηκε για τη φύτευση ερυθρών ποικιλιών: του αυγουστιάτη του Ιονίου (που παράγει ένα φιλόδοξο ροζέ) και του κυκλαδίτικου μαυροτράγανου. Με πάνω από 11.000 φυτά ανά εκτάριο, πρόκειται για τον πιο πυκνό αμπελώνα στην Ελλάδα, αλλά η απόδοση ανά φυτό δεν ξεπερνά το μισό κιλό. Το όλο εγχείρημα, σε μια καλή χρονιά, αν και έχει τόσο μεγάλη προβολή από τα μέσα ενημέρωσης, κυκλοφορεί μόλις 20.000-25.000 φιάλες όλων των κρασιών.

Η ΟΥΣΊΑ ΤΟΥ ΑΣΥΡΤΙΚΟΥ

Οινοποιούμενο σε ένα ενδιαφέρον μείγμα δρύινων βαρελιών 500 λίτρων και ιταλικών αμφορέων υψηλής θερμοκρασίας, το Ασύρτικο του Clos Stegasta έχει εξελιχθεί μέσα σε λίγα χρόνια όχι μόνο σε ένα από τα καλύτερα κρασιά της Ελλάδας, αλλά και στα πιο σταθερά. Συγκλονιστική, η εσοδεία 2018 εξερράγη με μεταλλική δύναμη σαν σουπερνόβα στον διαγωνισμό «50 Μεγάλα Ελληνικά Κρασιά» πριν από δύο χρόνια (κατέλαβε τελικά την τέταρτη θέση σε σύνολο περισσότερων από 300 κρασιών που συμμετείχαν), και δοκιμάστηκε πολλές φορές από τότε, χωρίς ποτέ να με απογοητεύσει. Σήμερα έρχεται να προστεθεί στο μελένιο, πολυεπίπεδο 2017 ως σημείο αναφοράς με το μεγαλείο του παλαιωμένου ασύρτικο. Αλλά το 2020 εκτιμάται ακόμη υψηλότερα, και πρέπει να πούμε ότι έχει περισσότερα φρούτα και φωτεινότητα, χωρίς να χάνει τη χαρακτηριστική, μοναδική αλαβάστρινη οξύτητα της Τήνου. Παρά το τεχνικό του ύφος, πρόκειται για ένα ξεχωριστό κρασί καθώς παρουσιάζει την ποικιλία του – τόσο γνωστή, όπως φαίνεται, από τη Σαντορίνη – στην πιο αγνή και στοιχειώδη μορφή της.

Αλλά το Clos Stegasta έχει ένα ακόμη πιο πολύτιμο στολίδι – το Ασύρτικο Rare, χίλιες φιάλες από τα πιο προσεκτικά επιλεγμένα σταφύλια. Δεν είναι σαφές πώς κατάφεραν να εισάγουν αυτό το ακόμα πιο φωτεινό λεμόνι, το κερί, τη λουίζα, αυτή την πυκνότητα που μοιάζει με ελιά στην κλασική εκδοχή χωρίς να χάσουν το ηλεκτρισμένο νεύρο – αλλά το έκαναν και πέτυχε. Ένα μνημειώδες μπουκάλι, ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης.

ΕΝΑ ΧΙΛΙΟΣΤΟ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Ο Stéphane Derenencourt δήλωσε μετά τις πρώτες οινοποιήσεις ότι το ερυθρό Clos Stegasta Mavrotragano γίνεται το μέτρο σύγκρισης για το ελληνικό κρασί. Αυτό είναι παράδοξο, διότι τα λευκά εδώ είναι «αντικειμενικά» πιο εξαιρετικά, σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο πιο μοναδικά, όπως ακριβώς είναι μοναδικό το στέλεχος του ασύρτικου. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Derenoncourt, το λευκό Clos Stegasta έχει μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην εγχώρια κατηγορία – κρασιά από τη Σαντορίνη- και ακριβώς στα πόδια του βρίσκονται τα αναπτυσσόμενα λευκά κρασιά από την Κρήτη, την Κεφαλονιά ή τη Μακεδονία. Τα ελληνικά κόκκινα κρασιά, από την άλλη πλευρά, είναι αρκετά χρόνια πίσω, συχνά ακόμη δέσμια του «διεθνούς» στυλ της δεκαετίας του ’90 που παλαίωνε σε βαρέλια. Ή, με τη σειρά τους, είναι πολύ ρουστίκ και περιστασιακά για να γίνουν πραγματικά κλασικά.

Η ποικιλία μαυροτράγανο ξεκίνησε πριν από δύο δεκαετίες από τον Σαντορινιό Πάρη Σιγάλα και καλλιεργείται πλέον από την Κρήτη μέχρι τον Όλυμπο. Σήμερα, καλλιεργείται από την Κρήτη μέχρι τον Όλυμπο και φαίνεται, πράγματι, να προορίζεται για μια μεγάλη καριέρα – μπορεί να συνδυάσει έντονα, αισθησιακά φρούτα με ταννικές δυνάμεις, όσο λίγες άλλες. Είναι κάτι σαν ένα μεσογειακό σούπερ-Ροντάν: έχει τόσο τη γενναιοδωρία ενός ώριμου grenache, όσο και τη λάμψη ενός τέλειου syrah και το μυώδες κράτημα ενός πιπεράτου mourvèdre. Στο Τηνιακό έδαφος, στα χέρια του Derenencourt, η ποικιλία αποκτά ένα μπορντώ (καλιφορνέζικο;) savoir-faire, χάνοντας ίσως την ελληνική αγριάδα της καρδιάς. Αλλά στο Μαυροτράγανο Rare 2017, οι ώριμες τανίνες στο χιλιοστό (και για αυτή την ποικιλία, αυτό δεν είναι κλισέ) αναμφίβολα ξεπερνούν οτιδήποτε έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής στην Ελλάδα. Παρεμπιπτόντως, με τιμή 130 ευρώ, φαίνεται πως είναι το ακριβότερο κρασί της Ελλάδας σήμερα.

Δεδομένου ότι αυτή είναι μόλις η δεύτερη εσοδεία που επιβλέπει o Γάλλος, φοβάται κανείς να σκεφτεί τι θα ακολουθήσει. Το έπος της Τήνου ξεκίνησε από τιτάνες και ολοκληρώθηκε από ανθρώπους. Ένα μεγάλο terroir έχει γεννηθεί.